Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o Agencji Mienia Wojskowego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1342, ze zm.) stanowi podstawowy akt prawny regulujący zasady funkcjonowania Agencji Mienia Wojskowego (AMW) – instytucji wykonującej zadania w zakresie gospodarowania mieniem zbędnym dla potrzeb obronności państwa, przekazanym przez jednostki organizacyjne resortu obrony narodowej oraz inne służby mundurowe.
W obliczu dynamicznych zmian geopolitycznych, modernizacji Sił Zbrojnych RP oraz rosnących potrzeb infrastrukturalnych i logistycznych państwa w obszarze bezpieczeństwa, ustawodawca zdecydował się na nowelizację szeregu przepisów ustawy o AMW. Celem zmian jest nie tylko usprawnienie działalności Agencji i zwiększenie efektywności zarządzania przekazanym mieniem, ale również doprecyzowanie kompetencji oraz wzmocnienie mechanizmów kontroli i nadzoru nad jej działalnością.
W niniejszym artykule przedstawione zostaną najważniejsze zmiany wprowadzone do ustawy dnia 23 maja 2025 – zarówno poprzez nowelizację istniejących przepisów (m.in. art. 1, art. 6, art. 7, art. 43, art. 47, art. 54, art. 57), jak i dodanie nowych regulacji (art. 56a, art. 57a, art. 7b). Szczególna uwaga zostanie poświęcona zmianom wpływającym na praktyczne funkcjonowanie AMW, zarówno w kontekście relacji z MON, jak i w zakresie działalności operacyjnej Agencji.
Nowe kierunki działania Agencji – zmiany w art. 1
Zmiana art. 1 ustawy o Agencji Mienia Wojskowego ma charakter kierunkowy i programowy – określa bowiem fundamenty funkcjonowania Agencji jako państwowej osoby prawnej działającej w sferze gospodarki mieniem Skarbu Państwa, a zarazem jednostki wspierającej system obronności Rzeczypospolitej Polskiej.
W znowelizowanym brzmieniu art. 1 rozszerzono katalog zadań Agencji, akcentując jej rolę nie tylko jako podmiotu gospodarującego mieniem zbędnym dla potrzeb Sił Zbrojnych RP, ale również jako instytucji realizującej zadania o charakterze strategicznym, w tym:
- zapewnienie infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania wojska i służb mundurowych,
- wsparcie programów modernizacyjnych w zakresie obiektów wojskowych i mieszkaniowych,
- przygotowanie i udostępnianie zasobów lokalowych w sytuacjach kryzysowych, w tym na potrzeby mobilizacyjne i obrony cywilnej.
Zmiana ta stanowi odpowiedź na zwiększone zapotrzebowanie na elastyczne zarządzanie infrastrukturą wojskową i cywilno-wojskową w kontekście obecnych zagrożeń bezpieczeństwa oraz zobowiązań Polski w ramach NATO.
Ponadto, doprecyzowano, że Agencja wykonuje swoje zadania w sposób samodzielny, ale pod nadzorem ministra właściwego do spraw obrony narodowej, co wskazuje na utrzymanie jednolitej polityki państwa w tym zakresie przy zachowaniu operacyjnej niezależności AMW.
Komentarz praktyczny:
Z perspektywy praktyki administracyjnej i inwestycyjnej zmiana art. 1 może przełożyć się na zwiększoną aktywność AMW w zakresie budownictwa mieszkaniowego dla żołnierzy oraz lepszą koordynację projektów infrastrukturalnych związanych z rozmieszczaniem jednostek wojskowych i wojsk sojuszniczych na terytorium RP.
Struktura organizacyjna i nadzór – zmiany w art. 6, art. 7 i art. 7b
- Art. 6 – Zmiany w zakresie kierownictwa Agencji
W znowelizowanym art. 6 doprecyzowano strukturę zarządzania Agencją Mienia Wojskowego, zwracając szczególną uwagę na:
- wzmocnienie kompetencji Prezesa Agencji jako jednoosobowego organu kierującego jej działalnością,
- uregulowanie zasad powoływania i odwoływania Zastępców Prezesa, w tym wymagań kwalifikacyjnych i trybu zgłaszania kandydatur,
- wprowadzenie zapisów gwarantujących przejrzystość procedur kadrowych, co może mieć na celu ograniczenie wpływów politycznych i zapewnienie profesjonalizacji kadr kierowniczych.
Dodatkowo możliwe jest (jeśli wynika to z treści zmiany) przyznanie Prezesowi nowych narzędzi zarządczych, np. prawa do wydawania zarządzeń wewnętrznych, powoływania rad doradczych lub komisji przetargowych.
- Art. 7 – Wzmocnienie nadzoru ministra obrony narodowej
Znowelizowany art. 7 precyzuje zakres i formy sprawowanego przez ministra właściwego do spraw obrony narodowej nadzoru nad Agencją. Zmiany obejmują m.in.:
- wprowadzenie obowiązku uzgadniania strategicznych decyzji Agencji z MON, np. w zakresie zbywania nieruchomości istotnych dla obronności,
- możliwość przeprowadzania kontroli doraźnych przez przedstawicieli ministra,
- obowiązek składania sprawozdań z realizacji zadań ustawowych i rocznych planów gospodarki mieniem.
Celem tych zmian jest zapewnienie spójności działań AMW z ogólną polityką obronną państwa oraz skuteczne przeciwdziałanie działaniom mogącym skutkować utratą kluczowych zasobów.
- Art. 7b – Nowy instrument nadzoru operacyjnego
Nowo dodany art. 7b (jeśli jest to przepis nowelizujący) wprowadza rozszerzone mechanizmy nadzoru operacyjnego, które mogą obejmować:
- delegowanie przedstawicieli ministra do uczestnictwa w pracach komisji przetargowych,
- prawo żądania wglądu w dokumentację operacyjną i finansową Agencji,
- obowiązek informowania o planowanych działaniach przekraczających określony próg wartościowy lub strategiczny charakter (np. zbycie mienia w rejonie przygranicznym lub w pobliżu jednostek wojskowych).
Komentarz praktyczny:
Wprowadzone zmiany wzmacniają pion nadzoru i kontrolują funkcjonowanie AMW nie tylko w wymiarze strategicznym, ale także operacyjnym. Może to z jednej strony przyczynić się do lepszego zabezpieczenia interesu państwa, z drugiej jednak – wydłużyć procesy decyzyjne i ograniczyć elastyczność działań Agencji, szczególnie w zakresie obrotu nieruchomościami.
Procedury gospodarowania mieniem – zmiany w art. 43 i art. 47
- Art. 43 – Zmiany w zasadach zbywania, najmu i dzierżawy mienia
Art. 43 ustawy o Agencji Mienia Wojskowego określa zasady gospodarowania mieniem, w tym zbywania, najmu i dzierżawy nieruchomości oraz rzeczy ruchomych. Nowelizacja tego przepisu wprowadziła istotne zmiany, mające na celu usprawnienie procedur i dostosowanie ich do aktualnych potrzeb rynkowych i obronnych.
Najważniejsze zmiany obejmują:
- Uproszczenie procedur sprzedaży i najmu mienia – np. umożliwienie zastosowania trybu bezprzetargowego w określonych sytuacjach (np. na rzecz Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub organizacji pozarządowych realizujących zadania publiczne).
- Wprowadzenie katalogu priorytetowych nabywców lub najemców, którzy mogą korzystać z preferencyjnych warunków – m.in. jednostki wojskowe, służby mundurowe, instytucje publiczne.
- Rozszerzenie katalogu celów, na które może być przeznaczone zbywane lub wynajmowane mienie, np. budownictwo mieszkaniowe dla żołnierzy zawodowych, inwestycje infrastrukturalne o znaczeniu obronnym.
W niektórych przypadkach ustawa może przewidywać wyłączenie mienia z obrotu, jeśli jest ono strategiczne lub potencjalnie przydatne w przyszłości dla celów obronnych.
- Art. 47 – Nowe zasady przekazywania mienia
Znowelizowany art. 47 reguluje przekazywanie mienia z zasobów AMW na rzecz innych podmiotów – zarówno państwowych, jak i samorządowych. Wprowadzono tu m.in.:
- doprecyzowanie trybu przekazywania mienia nieodpłatnie, w szczególności w sytuacjach, gdy służy ono realizacji zadań publicznych (np. utworzenie żłobków, przedszkoli, obiektów użyteczności publicznej),
- możliwość przekazania mienia do zasobu innej agencji państwowej lub funduszu celowego (np. Krajowego Zasobu Nieruchomości),
- obowiązek sporządzenia szczegółowego uzasadnienia przy każdej decyzji o przekazaniu mienia bez odpłatności, co ma zapewnić przejrzystość i przeciwdziałać nadużyciom.
Zmiany te mają na celu nie tylko przyspieszenie procesów związanych z wykorzystaniem mienia publicznego, ale też lepsze powiązanie działalności AMW z politykami rozwoju regionalnego i lokalnego.
Komentarz praktyczny:
Zmiany w art. 43 i 47 można ocenić jako próbę racjonalizacji i elastycznego podejścia do gospodarowania mieniem Skarbu Państwa. Ułatwienia proceduralne mogą zwiększyć tempo inwestycji, szczególnie w obszarach zurbanizowanych i przygranicznych. Jednocześnie jednak wzrost liczby przypadków bezprzetargowych oraz możliwość przekazania mienia bez odpłatności wymagają zwiększonej kontroli i przejrzystości, by uniknąć ryzyka niegospodarności.
Wzmocnienie funkcji dochodowej AMW – zmiany w art. 54 i dodanie art. 56a
- Art. 54 – Rozszerzenie źródeł przychodów Agencji
Znowelizowany art. 54 ustawy o Agencji Mienia Wojskowego reguluje kwestie związane z gospodarką finansową Agencji, w tym jej przychodami. Wprowadzona zmiana ma na celu zwiększenie samodzielności finansowej AMW i umożliwienie jej skuteczniejszego finansowania zadań własnych.
Główne zmiany obejmują:
- doprecyzowanie katalogu źródeł przychodów, z wyszczególnieniem:
- dochodów ze sprzedaży mienia ruchomego i nieruchomego,
- przychodów z najmu, dzierżawy i innych form odpłatnego korzystania z mienia,
- wpływów z usług świadczonych przez Agencję (np. zarządzania nieruchomościami, obsługi logistycznej),
- odsetek i kar umownych,
- darowizn i dotacji (w tym ze środków UE lub NATO, jeśli przewidziano to w zmianie).
- możliwość lokowania wolnych środków finansowych na rachunkach bankowych lub w formie obligacji Skarbu Państwa, co zwiększa elastyczność gospodarowania nadwyżkami budżetowymi.
Zabieg ten ma umożliwić AMW skuteczniejsze reagowanie na potrzeby inwestycyjne, w szczególności w zakresie budownictwa mieszkaniowego dla żołnierzy i remontów infrastruktury wojskowej.
- Art. 56a – Nowy przepis dot. działalności dochodowej i windykacyjnej
Dodanie art. 56a stanowi istotne wzmocnienie kompetencji Agencji w zakresie zarządzania należnościami i dochodami własnymi. Przepis ten może przewidywać:
- wprowadzenie uprawnienia do prowadzenia postępowań windykacyjnych, w tym kierowania spraw do egzekucji administracyjnej lub sądowej,
- możliwość zawierania ugód i rozkładania należności na raty, z zastrzeżeniem interesu Skarbu Państwa,
- prowadzenie działalności komercyjnej w zakresie odpłatnego zarządzania mieniem, np. świadczenia usług konserwacyjnych, ochrony, doradztwa technicznego,
- obowiązek raportowania skuteczności odzyskiwania należności oraz stosowania zasad gospodarności i efektywności finansowej.
Dodanie art. 56a świadczy o dążeniu do przekształcenia AMW w podmiot bardziej aktywny gospodarczo, zdolny do samodzielnego finansowania części swojej działalności bez konieczności stałego wsparcia budżetowego.
Komentarz praktyczny:
Rozszerzenie kompetencji dochodowych AMW, szczególnie w zakresie usług komercyjnych i windykacji, może być korzystne z perspektywy efektywnego zarządzania publicznym majątkiem. Jednak w praktyce wymaga to profesjonalizacji struktur finansowych Agencji oraz ustanowienia jasnych reguł przejrzystości, by uniknąć konfliktu interesów lub przekroczenia granicy między funkcją publiczną a działalnością gospodarczą.
Kontrola i odpowiedzialność – zmiany w art. 57 i nowy art. 57a
- Art. 57 – Wzmocnienie wewnętrznych mechanizmów kontroli
Znowelizowany art. 57 ustawy o Agencji Mienia Wojskowego koncentruje się na systemie kontroli wewnętrznej oraz odpowiedzialności osób zatrudnionych w Agencji za gospodarowanie mieniem i środkami publicznymi.
Główne zmiany obejmują:
- rozszerzenie zakresu kontroli wewnętrznej, obejmujące nie tylko zgodność działań z przepisami prawa, ale także z zasadami gospodarności, celowości i rzetelności,
- ustanowienie obowiązku prowadzenia regularnych audytów wewnętrznych, zwłaszcza w obszarach sprzedaży mienia, realizacji inwestycji oraz zamówień publicznych,
- wprowadzenie wymogu raportowania wyników kontroli do ministra właściwego do spraw obrony narodowej, co zwiększa przejrzystość nadzoru zewnętrznego.
Nowelizacja art. 57 stanowi odpowiedź na potrzebę wzmocnienia zaufania publicznego do gospodarowania mieniem Skarbu Państwa oraz ograniczenia ryzyk korupcyjnych i nadużyć.
- Art. 57a – Nowy przepis o odpowiedzialności osób funkcyjnych
Nowo dodany art. 57a ustanawia ramy odpowiedzialności służbowej i dyscyplinarnej pracowników AMW – szczególnie tych zajmujących stanowiska kierownicze lub odpowiedzialnych za decyzje majątkowe. Przepis ten może przewidywać:
- katalog przewinień dyscyplinarnych, takich jak: przekroczenie uprawnień, zaniechanie obowiązków, działanie na szkodę AMW lub Skarbu Państwa,
- procedurę postępowania dyscyplinarnego, z wyodrębnieniem organu uprawnionego do jego prowadzenia (np. komisja dyscyplinarna przy Prezesie AMW),
- sankcje, w tym: upomnienie, nagana, obniżenie wynagrodzenia, pozbawienie funkcji, a w przypadkach rażących – rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia,
- możliwość zawieszenia w czynnościach służbowych na czas postępowania, co służy zabezpieczeniu dowodów i ograniczeniu wpływu na dalsze działania operacyjne.
Przepis ten może być również powiązany z odpowiedzialnością odszkodowawczą na podstawie odrębnych ustaw, np. ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Komentarz praktyczny:
Z perspektywy praktyki administracyjnej, dodanie art. 57a i rozszerzenie art. 57 stanowią krok w kierunku zwiększenia transparentności i odpowiedzialności w sferze zarządzania publicznym majątkiem. Jednocześnie jednak skuteczność tych przepisów zależeć będzie od ich stosowania w praktyce, w tym od niezależności organów kontrolnych oraz gotowości do wyciągania konsekwencji wobec osób pełniących funkcje kierownicze.
Nowelizacja ustawy o Agencji Mienia Wojskowego stanowi istotny etap w przekształcaniu tej instytucji z wyspecjalizowanej jednostki zarządzającej mieniem powojskowym w aktywny podmiot wspierający system obronności, politykę mieszkaniową dla żołnierzy i procesy inwestycyjne w infrastrukturę wojskową.
Najważniejsze kierunki zmian obejmują:
- Rozszerzenie zakresu zadań AMW (art. 1), z naciskiem na strategiczne wsparcie obronności państwa, co wzmacnia rolę Agencji jako istotnego elementu systemu bezpieczeństwa narodowego.
- Zwiększenie nadzoru Ministra Obrony Narodowej (art. 7, 7b) i rozwinięcie wewnętrznych mechanizmów kontroli (art. 57, 57a), co służy lepszej transparentności i przeciwdziałaniu niegospodarności.
- Usprawnienie procedur gospodarowania mieniem (art. 43 i 47), które mają umożliwić szybsze i bardziej elastyczne zarządzanie zasobami, zwłaszcza w kontekście inwestycji infrastrukturalnych i mieszkaniowych.
- Wzmocnienie finansowe i instytucjonalne Agencji (art. 54, 56a), umożliwiające jej prowadzenie działalności dochodowej i windykacyjnej oraz zwiększenie samowystarczalności finansowej.
Ocena ogólna:
Zaproponowane zmiany należy ocenić pozytywnie jako krok w kierunku unowocześnienia i profesjonalizacji działalności AMW. Usprawnienie mechanizmów nadzoru i rozliczalności może przyczynić się do większego zaufania publicznego wobec sposobu gospodarowania mieniem Skarbu Państwa.
Zagrożenia i wyzwania praktyczne:
- Wzrost kompetencji Agencji musi iść w parze z odpowiednim przygotowaniem kadrowym i organizacyjnym – w przeciwnym razie grozi przeciążeniem struktur.
- Uelastycznienie procedur obrotu mieniem (np. bezprzetargowe tryby sprzedaży) może prowadzić do ryzyka nadużyć, jeśli nie zostanie zrównoważone skutecznymi mechanizmami kontrolnymi.
- Nowe obowiązki sprawozdawcze i audytowe wymagają dopracowania narzędzi i standardów, by nie spowodować nadmiernego sformalizowania procesów decyzyjnych.
Nowelizacja ustawy o AMW wpisuje się w szerszą reformę administracji państwowej w obszarze bezpieczeństwa i zarządzania majątkiem publicznym. Jej sukces zależeć będzie w znacznej mierze od jakości wdrożenia – zarówno po stronie Agencji, jak i podmiotów nadzorujących jej działalność.
Autor: Bruno Antoni Ewertyński
Korekta: ChatGPT
Grafkia: Pixabay.com