Prawne aspekty budżetu na 2026 rok
Ustawa budżetowa zajmuje w systemie źródeł prawa szczególne miejsce. Zgodnie z art. 219 Konstytucji RP to Sejm uchwala budżet państwa na dany rok, a Rada Ministrów odpowiada za jego przygotowanie i wykonanie. Budżet nie jest jedynie zestawieniem dochodów i wydatków – pełni funkcję centralnego aktu planistycznego państwa, a zarazem aktu normatywnego, który wiąże wszystkie organy administracji publicznej.
Z perspektywy konstytucyjnej budżet realizuje kilka podstawowych zasad: zapewnia jawność i przejrzystość finansów publicznych, służy kontroli parlamentu nad działaniami rządu oraz wyznacza granice zadłużania państwa. Jest także kluczowym instrumentem polityki gospodarczej, pozwalającym równoważyć potrzeby społeczne (np. ochrona zdrowia, obrona narodowa) z obowiązkiem zachowania stabilności finansów publicznych.
Problem deficytu budżetowego i wzrostu zadłużenia nie jest nowy – w ostatnich latach stał się trwałym elementem polskich finansów publicznych. Dyskusje wokół projektu budżetu na 2026 rok koncentrują się nie tylko na skali deficytu, ale również na jakości planowania dochodów. Kontrowersje wywołuje zwłaszcza ujęcie w projekcie przychodów, które opierają się na ustawach jeszcze nieuchwalonych i potencjalnie zagrożonych wetem prezydenckim.
Równolegle przedsiębiorcy sygnalizują obawy przed wzrostem obciążeń fiskalnych i intensyfikacją kontroli ze strony organów skarbowych, co rodzi pytania o granice ingerencji państwa w działalność gospodarczą i zgodność takich działań z zasadami konstytucyjnymi.
Prawne aspekty kryzysu kadrowego i finansowego w oświacie
Polski system oświaty od lat zmaga się z narastającymi trudnościami organizacyjnymi i finansowymi. Nowy rok szkolny, podobnie jak poprzednie, rozpoczyna się w atmosferze niepewności – zarówno po stronie nauczycieli, jak i dyrektorów szkół czy samorządów, które odpowiadają za prowadzenie placówek. Braki kadrowe, malejąca atrakcyjność zawodu nauczyciela oraz chroniczne niedofinansowanie edukacji sprawiają, że problemy te nie mają jedynie charakteru ekonomicznego, lecz stanowią także wyzwanie na gruncie prawa.
Z jednej strony Konstytucja RP gwarantuje każdemu prawo do nauki i nakłada na państwo obowiązek zapewnienia obywatelom powszechnego i bezpłatnego dostępu do edukacji. Z drugiej – konkretne rozwiązania ustawowe dotyczące statusu zawodowego nauczycieli, zasad finansowania oświaty oraz zakresu odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego rodzą poważne wątpliwości co do efektywności i spójności systemu.
Banki proponują ugody, ale nie dla wszystkich jednakowo
Kredyty walutowe od lat stanowią jedno z najbardziej kontrowersyjnych zagadnień na styku prawa bankowego i ochrony konsumentów. Najwięcej uwagi opinii publicznej i sądów skupiały umowy powiązane z frankiem szwajcarskim (CHF), które masowo oferowane były klientom w latach 2004–2009. Skala tego zjawiska oraz dramatyczny wzrost zadłużenia po kryzysie finansowym sprawiły, że kredyty frankowe stały się symbolem sporów konsumentów z bankami.
W cieniu „frankowiczów” pozostawali jednak kredytobiorcy zadłużeni w innych walutach obcych – przede wszystkim w euro (EUR) i dolarach amerykańskich (USD). Choć ich liczba była mniejsza, to konstrukcja prawna zawieranych z nimi umów często była bliźniaczo podobna do kredytów frankowych: stosowano mechanizmy indeksacyjne, klauzule jednostronnie narzucające kurs waluty, a także niedostateczne informowanie o ryzyku związanym z wahaniami kursów.
Przez długi czas kredytobiorcy euro- i dolarowi nie doczekali się szerokiej oferty ugód ani programów pomocowych. Banki koncentrowały się na frankach, uznając, że to właśnie tam ryzyko sporów sądowych jest największe. Dopiero w ostatnich latach zaczęły pojawiać się pierwsze propozycje rozwiązań także dla „nie-frankowych” kredytobiorców, jednak ich atrakcyjność pozostaje wątpliwa.
Przyspieszony program usuwania azbestu – nowe obowiązki prawne dla pracodawców i właścicieli nieruchomości
Azbest to jedno z najbardziej niebezpiecznych dziedzictw epoki PRL-u – powszechnie stosowany w budownictwie, uznawany za tani i wytrzymały materiał izolacyjny, dziś jest symbolem poważnego zagrożenia dla zdrowia publicznego. Jego włókna, niewidoczne gołym okiem, mogą przez lata zalegać w organizmie, prowadząc do chorób układu oddechowego, w tym nowotworów. Choć od lat obowiązuje zakaz jego stosowania, szacuje się, że w Polsce nadal znajduje się ponad 10 milionów ton wyrobów zawierających azbest – w dachach, rurach, elewacjach i drogach wewnętrznych.
Rządowe plany przyspieszenia usuwania azbestu zapowiadają prawdziwą rewolucję – nie tylko w skali działań, ale i w zakresie obowiązków prawnych, jakie zostaną nałożone na przedsiębiorców, samorządy oraz pracodawców. Proponowane zmiany obejmują m.in. obowiązek przeprowadzania szczegółowych ocen ryzyka zawodowego dla pracowników różnych branż – od budownictwa i energetyki, po administrację biurową – a także zwiększenie obowiązków dokumentacyjnych wobec właścicieli nieruchomości zawierających azbest.
Nowa podstawa programowa wychowania fizycznego od 1 września 2025 r. – aspekty prawne i praktyczne implikacje dla szkół
Wychowanie fizyczne, obok przedmiotów ogólnokształcących, odgrywa istotną rolę w systemie edukacyjnym – zarówno w kontekście kształtowania zdrowego stylu życia, jak i rozwijania kompetencji społecznych uczniów. W ostatnich latach obserwujemy rosnące zainteresowanie edukacją zdrowotną i potrzebą przeciwdziałania skutkom ograniczonej aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży. W tym kontekście publikacja nowej podstawy programowej wychowania fizycznego stanowi odpowiedź legislacyjną na aktualne wyzwania społeczne i edukacyjne.
Nowa podstawa programowa została ogłoszona w Dzienniku Ustaw i zacznie obowiązywać z dniem 1 września 2025 roku. Obejmuje wszystkie etapy edukacyjne – od klas I–III szkoły podstawowej, przez klasy IV–VIII, aż po szkoły ponadpodstawowe, w tym licea ogólnokształcące, technika, szkoły branżowe I i II stopnia oraz szkoły policealne. Tym samym zmiana ma charakter systemowy i powszechny.
Nieważność umów frankowych a odsetki ustawowe – glosa do stanowiska Izby Cywilnej SN
Problematyka kredytów indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej – w szczególności franka szwajcarskiego (CHF) – od wielu lat stanowi przedmiot intensywnego sporu między konsumentami a bankami. Setki tysięcy umów zawartych w pierwszej dekadzie XXI wieku zawierały postanowienia, które dziś, w świetle ugruntowanego już orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Sądu Najwyższego, uznawane są za nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 93/13 oraz przepisów krajowych.
Jedną z kluczowych kwestii rozstrzyganych na tle tych sporów jest odpowiedź na pytanie, jakie skutki prawne wywołuje stwierdzenie abuzywności klauzul waloryzacyjnych – a w szczególności, czy możliwe jest utrzymanie umowy kredytowej bez tych postanowień. W najnowszym stanowisku Izby Cywilnej Sądu Najwyższego wyraźnie podkreślono, że wadliwość mechanizmu indeksacyjnego (waloryzacyjnego) przesądza o nieważności całej umowy kredytowej. Orzeczenie to wpisuje się w dominującą już linię orzeczniczą, zgodnie z którą nie jest możliwe tzw. „uzupełnianie” umowy przez sąd ani dalsze jej obowiązywanie bez abuzywnych klauzul – nawet jeśli prowadziłoby to do wyeliminowania ryzyka kursowego.
Drugim aspektem poruszonym przez Sąd Najwyższy, równie istotnym dla konsumentów dochodzących swoich roszczeń w sądzie, jest kwestia odsetek ustawowych za opóźnienie. Zasądzenie ich od daty wniesienia pozwu, zdaniem SN, było „całkowicie zasadne”, co potwierdza aktualny kierunek orzeczniczy chroniący interesy kredytobiorców poprzez pełną kompensację szkody wynikającej z długotrwałego procesu sądowego i opóźnień w zwrocie nienależnie pobranych świadczeń.
Nowe możliwości dofinansowania dla osób z umiarkowaną niepełnosprawnością – zmiany w programie „Aktywny samorząd”
Program „Aktywny samorząd” to jedna z kluczowych form wsparcia finansowego oferowanego przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Jego celem jest umożliwienie osobom z niepełnosprawnościami bardziej aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym poprzez dofinansowanie kosztów zakupu, modernizacji lub utrzymania specjalistycznego sprzętu, edukacji czy likwidacji barier.
Dotychczas wiele form wsparcia w ramach programu było zarezerwowanych wyłącznie dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Jednak od 5 sierpnia 2025 r. wprowadzono istotną zmianę: z możliwości dofinansowania kosztów utrzymania sprawności technicznej wózków i skuterów inwalidzkich będą mogły korzystać również osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Co więcej, program dopuszcza refundację kosztów poniesionych nawet do sześciu miesięcy przed złożeniem wniosku.
Wyspiarskie orzeczenia w Polsce, polskie wyroki w UK – nowe możliwości i praktyczne pułapki po Konwencji Haskiej z 2019 r.
W erze coraz częstszych transakcji międzynarodowych uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych poza granicami kraju nabiera kluczowego znaczenia dla praktyki handlowej. Dotychczasowe mechanizmy współpracy sądowej między Polską a Wielką Brytanią zostały jednak istotnie naruszone przez brexit – opuszczenie Unii Europejskiej przez Zjednoczone Królestwo oznaczało m.in. wyłączenie go spod reżimu rozporządzenia Bruksela I bis, które gwarantowało swobodne uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych między państwami członkowskimi.
W odpowiedzi na ten stan rzeczy obie strony zdecydowały się na wykorzystanie alternatywnego instrumentu prawa międzynarodowego – Konwencji haskiej z 2 lipca 2019 r. o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych lub handlowych. Konwencja ta weszła w życie w relacjach między Polską a Wielką Brytanią 1 września 2023 r., co otworzyło nowy etap w zakresie egzekucji transgranicznych wyroków.
W praktyce oznacza to, że wyroki wydane przez sądy brytyjskie – np. w Londynie, Bristolu czy Yorku – mogą być co do zasady uznawane i wykonywane w Polsce bez potrzeby prowadzenia pełnego postępowania o uznanie. Analogicznie, przedsiębiorca polski dochodzący swoich roszczeń w Warszawie czy Gdańsku może – pod określonymi warunkami – egzekwować wyrok także na terenie Wielkiej Brytanii.
Nie oznacza to jednak pełnej automatyzacji tego procesu. Prawnicy po obu stronach granicy wskazują na szereg niuansów, które mogą zadecydować o powodzeniu lub niepowodzeniu egzekucji. Dotyczą one zarówno oceny jurysdykcji sądu wydającego wyrok, jak i przesłanek odmowy uznania czy wymogów formalnych. Konwencja Haska to ważny krok w kierunku przywrócenia przewidywalności w relacjach handlowych, ale jej praktyczne zastosowanie wymaga ostrożności i świadomości nowych uwarunkowań prawnych.
Zaniżona suma ubezpieczenia – kiedy polisa nie wystarczy na odbudowę domu
Pożar, zalanie czy silna wichura – skutki tych zdarzeń mogą zniszczyć dorobek całego życia. Wielu właścicieli nieruchomości decyduje się więc na wykupienie ubezpieczenia domu lub mieszkania, licząc, że w razie tragedii otrzymają środki pozwalające na szybkie odbudowanie lub naprawę szkody. Niestety, w praktyce często okazuje się, że wypłacone odszkodowanie nie pokrywa rzeczywistych kosztów odbudowy. Powód? Zbyt niska suma ubezpieczenia ustalona na etapie zawierania polisy – najczęściej kilka lat wcześniej, bez jej późniejszej aktualizacji.
W czasie gdy ceny materiałów budowlanych, robocizny i usług rosną z roku na rok, nieaktualna suma ubezpieczenia może okazać się niewystarczająca. W efekcie właściciel domu, który uległ całkowitemu zniszczeniu, otrzymuje zaledwie część potrzebnych środków, a resztę musi pokryć z własnej kieszeni. Co więcej, nawet jeśli dom został ubezpieczony „na oko”, bez rzetelnej wyceny jego realnej wartości, zakład ubezpieczeń nie odpowiada za skutki takiej decyzji – ponieważ górną granicę swojej odpowiedzialności ustala zgodnie z wolą klienta.
W artykule przyjrzymy się prawnym aspektom zaniżonej sumy ubezpieczenia: czym ona jest, jakie są jej skutki, kto ponosi odpowiedzialność za jej ustalenie, oraz jak można się zabezpieczyć przed finansowymi konsekwencjami niedoubezpieczenia.
Nowe limity temperatury w pracy – analiza prawna projektu rozporządzenia MRPiPS
Rosnące temperatury i coraz częstsze fale upałów sprawiają, że temat ochrony zdrowia pracowników przed skutkami wysokiej temperatury staje się coraz bardziej aktualny. W odpowiedzi na te zmiany Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) przedstawiło trzecią wersję projektu rozporządzenia, które po raz pierwszy wprowadzałoby w polskim prawie pracy jednoznaczne limity maksymalnej temperatury dopuszczalnej w miejscu pracy. Zgodnie z najnowszą propozycją, prace w pomieszczeniach zamkniętych nie będą mogły być wykonywane, jeśli temperatura przekroczy 35°C, a na otwartej przestrzeni – 32°C, o ile praca wiąże się z wysiłkiem fizycznym. Przewidziano jednak wyjątek dla sytuacji, w których „względy technologiczne” uniemożliwiają przerwanie pracy.
Planowane zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2027 r., co daje czas na ich wdrożenie i przystosowanie zakładów pracy do nowych wymogów. Propozycja MRPiPS jest istotna zarówno z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy, jak i odpowiedzialności pracodawców za warunki pracy w czasie upałów. Artykuł ma na celu przybliżenie treści projektowanej regulacji, ocenę jej zgodności z obowiązującym porządkiem prawnym oraz wskazanie potencjalnych wyzwań interpretacyjnych i praktycznych.