Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 od ponad dekady stanowi fundament systemu opieki instytucjonalnej i indywidualnej nad najmłodszymi dziećmi w Polsce. Reguluje funkcjonowanie żłobków, klubów dziecięcych oraz opiekunów dziennych, określając standardy organizacyjne, kadrowe i administracyjne. Jej celem jest zapewnienie dzieciom do trzeciego roku życia bezpiecznej, rozwijającej i dostosowanej do ich potrzeb opieki, a rodzicom – wsparcia w godzeniu życia zawodowego z rodzinnym.
W odpowiedzi na zmieniające się potrzeby społeczne oraz wnioski płynące z dotychczasowego funkcjonowania systemu, ustawodawca wprowadził nowelizację obejmującą m.in. artykuły 27, 28, 35, 46 oraz nowo dodany artykuł 46b. Zmiany te zaczną obowiązywać od 1 czerwca 2025 roku i mają na celu m.in. usprawnienie procesu rejestracji instytucji opiekuńczych, doprecyzowanie obowiązków organów prowadzących rejestry oraz wzmocnienie nadzoru nad jakością świadczonej opieki.
Zmiany w artykule 27
Artykuł 27 Ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 reguluje kwestie związane z rejestrem instytucji opieki, czyli żłobków, klubów dziecięcych oraz dziennych opiekunów. Znowelizowane przepisy, które wejdą w życie 1 czerwca 2025 r., wprowadzają szereg istotnych zmian mających na celu zwiększenie transparentności oraz poprawę jakości nadzoru nad funkcjonującymi placówkami.
Nowelizacja precyzuje, że każdy podmiot zamierzający prowadzić instytucję opieki nad dziećmi do lat 3 zobowiązany jest do uzyskania wpisu do rejestru prowadzonego przez właściwą jednostkę samorządu terytorialnego – wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Zmiany w art. 27 rozszerzają także katalog danych, jakie muszą zostać zawarte we wniosku o wpis, m.in. o:
- informacje dotyczące liczby miejsc opieki,
- dane kontaktowe placówki,
- informacje o kwalifikacjach kadry.
Dodatkowo ustawodawca wprowadza nowy obowiązek aktualizacji danych zawartych w rejestrze w przypadku zmiany stanu faktycznego (np. liczby dzieci czy personelu). Ma to na celu zapewnienie, że rejestr odzwierciedla rzeczywisty stan funkcjonowania placówek.
W praktyce zmiany te oznaczają większą przejrzystość działania instytucji opieki oraz lepsze narzędzia nadzoru dla samorządów. Dla podmiotów prowadzących żłobki lub kluby dziecięce będzie to jednak wiązało się z dodatkowymi obowiązkami administracyjnymi oraz koniecznością bieżącej aktualizacji dokumentacji.
Zmiany w artykule 28
Artykuł 28 ustawy reguluje procedurę wpisu do rejestru instytucji opieki nad dziećmi do lat 3. W nowelizacji, która wejdzie w życie 1 czerwca 2025 r., szczególną uwagę poświęcono uszczelnieniu i sformalizowaniu procesu rejestracyjnego. Celem tych zmian jest zarówno zwiększenie kontroli nad podmiotami ubiegającymi się o prowadzenie placówek opiekuńczych, jak i zapewnienie wyższego poziomu bezpieczeństwa dzieci.
Najważniejsze zmiany obejmują:
– Rozszerzenie zakresu dokumentacji wymaganej przy składaniu wniosku – od czerwca 2025 roku wnioskodawcy będą musieli dołączyć m.in.:
– aktualne zaświadczenia o niekaralności wszystkich osób mających kontakt z dziećmi,
– oświadczenia o spełnianiu standardów lokalowych i sanitarnych,
– szczegółowy opis programu opieki, wychowania i edukacji.
– Możliwość wezwania do uzupełnienia braków formalnych – wójt, burmistrz lub prezydent miasta będzie miał obowiązek sprawdzenia kompletności wniosku i wezwania do jego uzupełnienia w określonym terminie, co ma przeciwdziałać dopuszczaniu do rejestru nieprzygotowanych placówek.
– Ustalenie terminu na wydanie decyzji o wpisie lub odmowie wpisu – nowelizacja wprowadza konkretny termin na rozpatrzenie wniosku, co ma poprawić przewidywalność i tempo całej procedury.
– Elektronizacja procedury – w ramach postępującej cyfryzacji administracji publicznej, przewidziano możliwość składania wniosków i załączników drogą elektroniczną, co może znacznie ułatwić proces dla przedsiębiorców i osób fizycznych.
Zmiany te wpisują się w szerszy trend profesjonalizacji i formalizacji systemu opieki nad dziećmi do lat 3. Choć mogą wydłużyć proces rejestracji i zwiększyć nakład pracy ze strony wnioskodawców, ich celem jest zapewnienie, że każda nowo powstająca placówka będzie spełniać wysokie standardy jakości i bezpieczeństwa.
Zmiany w artykule 35
Artykuł 35 ustawy dotyczy wymagań kwalifikacyjnych wobec osób zatrudnionych w instytucjach opieki nad dziećmi do lat 3, czyli opiekunów w żłobkach, klubach dziecięcych oraz dziennych opiekunów. Nowelizacja, która zacznie obowiązywać 1 czerwca 2025 r., wprowadza istotne zmiany mające na celu podniesienie jakości opieki poprzez lepsze przygotowanie personelu.
Najważniejsze zmiany w artykule 35 obejmują:
- Zaostrzenie wymagań kwalifikacyjnych dla opiekunów – nowelizacja doprecyzowuje wymagania wobec osób zatrudnianych w placówkach opiekuńczych, m.in. przez:
- wprowadzenie obowiązku odbycia szkoleń z zakresu pierwszej pomocy oraz podstaw rozwoju psychofizycznego dziecka,
- obowiązkowe doszkalanie się w określonych cyklach czasowych (np. co 3 lata),
- preferencje dla osób z wykształceniem pedagogicznym lub psychologicznym.
- Wprowadzenie systemu monitorowania kwalifikacji – organy prowadzące rejestry będą miały możliwość weryfikowania, czy zatrudniony personel spełnia wymagane standardy kwalifikacyjne, nie tylko na etapie wpisu do rejestru, ale również w trakcie działania placówki.
- Możliwość cofnięcia wpisu do rejestru – w przypadku stwierdzenia, że instytucja zatrudnia osoby niespełniające ustawowych wymogów, organ rejestrujący będzie mógł wszcząć procedurę cofnięcia wpisu.
Zmiany te mają na celu zwiększenie profesjonalizmu kadry opiekuńczej oraz zapewnienie dzieciom jeszcze bezpieczniejszego i bardziej wspierającego rozwoju środowiska. Jednocześnie mogą stanowić wyzwanie dla mniejszych podmiotów, które będą musiały zadbać o regularne szkolenia i weryfikację kwalifikacji swojego personelu.
Zmiany w artykule 46
Artykuł 46 ustawy określa obowiązki wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w zakresie prowadzenia rejestru instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz sprawowania nadzoru nad tymi placówkami. Nowelizacja, która wejdzie w życie 1 czerwca 2025 r., wprowadza szereg zmian mających na celu zwiększenie przejrzystości, skuteczności nadzoru oraz ułatwienie dostępu do informacji dla rodziców.
Kluczowe zmiany w artykule 46 to:
- Rozszerzenie zakresu danych w rejestrze publicznym – od czerwca 2025 r. rejestry prowadzone przez gminy będą musiały zawierać dodatkowe informacje, w tym:
- liczbę miejsc dostępnych w placówce,
- dane o liczbie dzieci zapisanych i liczbie opiekunów,
- informację o aktualności zaświadczeń i kwalifikacjach personelu,
- informacje o kontrolach oraz ewentualnych zaleceniach pokontrolnych.
- Obowiązek publikacji rejestru online – każda jednostka samorządu terytorialnego zostanie zobowiązana do prowadzenia rejestru w formie elektronicznej, dostępnej publicznie na stronie internetowej urzędu. To znacznie ułatwi rodzicom wybór odpowiedniej placówki i zwiększy transparentność.
- Wzmocnienie roli nadzoru samorządowego – nowe przepisy rozszerzają uprawnienia organów prowadzących rejestry w zakresie kontroli działalności placówek. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta będą mogli zlecać kontrole doraźne w przypadku sygnałów o nieprawidłowościach lub na podstawie analizy dokumentacji.
- Skrócenie czasu reakcji na zmiany w placówce – jednostki samorządu będą musiały szybciej reagować na informacje o zmianach w funkcjonowaniu instytucji (np. kadrowych lub lokalowych) i weryfikować, czy nadal spełniają one wymogi ustawowe.
Zmiany w artykule 46 mają zapewnić nie tylko lepszy nadzór nad instytucjami opiekuńczymi, ale również stworzyć bardziej dostępny i aktualny system informacji dla rodziców. To krok w stronę zwiększenia transparentności i jakości publicznych oraz prywatnych form opieki nad dziećmi do lat 3.
Dodanie artykułu 46b
W ramach nowelizacji ustawy wprowadzono nowy artykuł 46b, który wejdzie w życie 1 czerwca 2025 r. Jest to zupełnie nowa regulacja, mająca na celu doprecyzowanie zasad współpracy między instytucjami opieki nad dziećmi a organami nadzorującymi. Artykuł ten wzmacnia system kontroli oraz wprowadza nowe narzędzia do monitorowania jakości opieki.
Najważniejsze elementy artykułu 46b to:
- Obowiązek prowadzenia dokumentacji przez instytucje opieki – placówki będą zobowiązane do systematycznego prowadzenia dokumentacji dotyczącej:
- liczby dzieci objętych opieką,
- obecności dzieci,
- personelu oraz jego kwalifikacji i szkoleń,
- wyników wewnętrznych ocen jakości świadczonej opieki.
- Wprowadzenie obowiązkowych, okresowych samoocen placówek – co najmniej raz w roku instytucje będą musiały przeprowadzać wewnętrzną ewaluację swojej działalności, z uwzględnieniem takich aspektów jak warunki lokalowe, relacje z rodzicami, bezpieczeństwo oraz rozwój dzieci.
- Obowiązek przekazywania raportów z samooceny do organu prowadzącego rejestr – wyniki rocznej oceny jakości będą trafiać do odpowiedniego urzędu gminy, co pozwoli na lepsze planowanie kontroli oraz monitorowanie długofalowego funkcjonowania placówek.
- Możliwość wprowadzenia standardów minimalnych na poziomie lokalnym – artykuł 46b daje samorządom narzędzie do tworzenia lokalnych wytycznych, które mogą uzupełniać krajowe przepisy w zależności od specyfiki regionu.
Wprowadzenie artykułu 46b stanowi wyraźny krok w stronę systematyzacji i profesjonalizacji nadzoru pedagogicznego i administracyjnego nad instytucjami opieki. Jego zadaniem jest nie tylko zwiększenie transparentności, ale także aktywizowanie samych placówek do dbania o jakość opieki i dokumentowania efektów swojej pracy.
Praktyczne konsekwencje zmian dla placówek i rodziców
Nowelizacja ustawy, która wchodzi w życie 1 czerwca 2025 r., niesie za sobą szereg konkretnych skutków – zarówno dla podmiotów prowadzących instytucje opieki nad dziećmi, jak i dla samych rodziców. Choć część zmian może oznaczać dodatkowe obowiązki administracyjne, wiele z nich zmierza w kierunku poprawy jakości, bezpieczeństwa i dostępności opieki nad najmłodszymi.
Dla placówek:
- Większe wymagania formalne – konieczność dostarczenia dodatkowej dokumentacji, regularnych aktualizacji danych, raportowania samoocen i weryfikacji kwalifikacji kadry.
- Wzrost kosztów operacyjnych – związany z obowiązkowymi szkoleniami, ewentualną modernizacją lokali, zatrudnieniem wykwalifikowanego personelu czy dostosowaniem się do lokalnych standardów.
- Większy nadzór i transparentność – placówki muszą być gotowe na częstsze kontrole i monitoring ze strony samorządów, ale też publiczną ocenę ze strony rodziców dzięki elektronicznym rejestrom.
- Potencjalnie wyższy prestiż – spełnienie nowych standardów może być szansą na zbudowanie zaufania i profesjonalnego wizerunku w oczach rodziców.
Dla rodziców:
- Łatwiejszy dostęp do informacji – dzięki publicznym, aktualnym rejestrom online rodzice będą mogli porównać ofertę placówek, sprawdzić liczbę miejsc, kwalifikacje personelu czy wyniki kontroli.
- Większe bezpieczeństwo dzieci – zaostrzenie wymagań wobec personelu i instytucji oznacza lepszą jakość opieki i wyższe standardy bezpieczeństwa.
- Większe możliwości świadomego wyboru – rodzice zyskają realne narzędzie do wyboru placówki najlepiej odpowiadającej ich oczekiwaniom i potrzebom dziecka.
Choć zmiany mogą wydawać się wymagające dla podmiotów prowadzących opiekę nad dziećmi, ich cel jest jasny – stworzenie bardziej nowoczesnego, bezpiecznego i przejrzystego systemu wspierającego rozwój najmłodszych obywateli i ułatwiającego życie rodzicom.
Cele ustawodawcy
Nowelizacja Ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, obejmująca m.in. artykuły 27, 28, 35, 46 oraz nowo dodany artykuł 46b, to istotny krok w kierunku podniesienia jakości opieki nad najmłodszymi dziećmi w Polsce. Zmiany, które wejdą w życie 1 czerwca 2025 roku, mają charakter zarówno porządkujący, jak i rozwojowy – ujednolicają procedury, wzmacniają nadzór oraz promują profesjonalizację kadr.
Z perspektywy placówek oznacza to konieczność dostosowania się do nowych obowiązków formalnych, zwiększonej transparentności i wymogów jakościowych. Dla organów samorządowych – większą odpowiedzialność za monitorowanie i wspieranie systemu opieki. Dla rodziców – większą dostępność rzetelnych informacji i większe bezpieczeństwo dzieci.
Wdrożenie zmian będzie wymagać czasu, zaangażowania i prawdopodobnie także wsparcia szkoleniowego i organizacyjnego, zwłaszcza dla mniejszych podmiotów. W dłuższej perspektywie jednak reforma może przyczynić się do stworzenia bardziej stabilnego, przejrzystego i efektywnego systemu opieki, który będzie lepiej odpowiadał na potrzeby współczesnych rodzin.
Nowe przepisy stawiają przede wszystkim na jakość – zarówno w zakresie infrastruktury, jak i kompetencji personelu. To sygnał, że opieka nad dziećmi do lat 3 nie jest już traktowana jedynie jako „pomoc dla rodziców”, ale jako ważny etap wczesnej edukacji i rozwoju dziecka, który wymaga szczególnej uwagi i wysokich standardów.
Autor: Bruno Antoni Ewertyński
Korekta: ChatGPT
Grafkia: Pixabay.com