Sprawozdawczość ESG (Environmental, Social, Governance), czyli raportowanie w zakresie kwestii środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego, staje się coraz ważniejszym elementem działalności firm w Europie i na świecie. Unia Europejska, chcąc zwiększyć przejrzystość działań przedsiębiorstw oraz ich wpływu na otoczenie, wprowadza kolejne regulacje, które zobowiązują firmy do ujawniania informacji niefinansowych. W Polsce za wdrażanie tych przepisów odpowiada Ministerstwo Finansów, które obecnie pracuje nad zmianami w ustawach, mających kluczowe znaczenie dla krajowego rynku i jego uczestników. Artykuł ten przedstawia najważniejsze założenia planowanych zmian oraz ich znaczenie dla przedsiębiorstw objętych obowiązkiem raportowania ESG.
Prace legislacyjne w Polsce
Ministerstwo Finansów od miesięcy analizuje i konsultuje zmiany, które mają objąć zarówno przepisy krajowe, jak i ich dostosowanie do wymogów dyrektywy UE dotyczącej raportowania ESG. Prace obejmują kluczowe ustawy, które mają fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania polskiego systemu rachunkowości i audytu: ustawę o rachunkowości, ustawę o biegłych rewidentach oraz ustawę o firmach audytorskich. Te akty prawne regulują zasady sporządzania sprawozdań finansowych, procesy kontroli oraz nadzór nad firmami audytorskimi, co sprawia, że ich zmiana wpływa na szerokie grono podmiotów gospodarczych.
Głównym celem resortu jest nie tylko formalne wdrożenie zapisów unijnych, ale również uwzględnienie specyfiki polskiego rynku i zapewnienie przedsiębiorstwom odpowiednich warunków na dostosowanie się do nowych obowiązków. ESG to bowiem nie tylko dodatkowe sprawozdania, ale też istotna zmiana podejścia do zarządzania ryzykiem, inwestycjami, strategią oraz relacjami z interesariuszami. Ministerstwo zdaje sobie sprawę, że dla wielu polskich firm – zwłaszcza średnich i mniejszych emitentów papierów wartościowych – przygotowanie się do tych wymogów wymaga czasu, inwestycji i wprowadzenia odpowiednich procedur.
W ramach prowadzonych prac legislacyjnych resort finansów współpracuje z przedstawicielami rynku, organizacjami branżowymi, firmami audytorskimi oraz ekspertami z zakresu rachunkowości i zrównoważonego rozwoju. Konsultacje te mają na celu wypracowanie przepisów, które z jednej strony pozwolą na wdrożenie standardów ESG zgodnie z harmonogramem unijnym, a z drugiej – uwzględnią realne możliwości oraz ograniczenia polskich przedsiębiorstw. Szczególnie ważne jest, aby firmy miały jasność co do zakresu obowiązków, terminów i sposobu raportowania, aby mogły skutecznie przygotować się do nowej rzeczywistości regulacyjnej.
Kluczowa zmiana – odroczenie obowiązku sprawozdawczości ESG
Jednym z najważniejszych elementów planowanych przez Ministerstwo Finansów zmian jest odroczenie terminu obowiązkowego raportowania ESG dla wybranych grup przedsiębiorstw. Zgodnie z unijną dyrektywą, wprowadzane regulacje dotyczą stopniowego rozszerzania obowiązku sporządzania raportów ESG na kolejne podmioty – jednak polski resort finansów planuje, aby dla niektórych z nich ten obowiązek został przesunięty w czasie.
Odroczenie ma objąć dwie kluczowe grupy:
- duże jednostki z tzw. drugiej tury – są to firmy, które według unijnego harmonogramu powinny rozpocząć raportowanie w kolejnych etapach po największych podmiotach,
- małe i średnie jednostki będące emitentami papierów wartościowych (z trzeciej tury) – czyli spółki notowane na giełdzie, które choć mniejsze, również zostały objęte obowiązkiem raportowania ESG.
Zgodnie z planami Ministerstwa Finansów, oba te segmenty rynku mają otrzymać dwa lata dodatkowego czasu na przygotowanie się do nowych obowiązków. Decyzja ta wynika z analizy możliwości organizacyjnych i finansowych polskich przedsiębiorstw – wiele z nich zgłaszało, że obecne terminy są zbyt ambitne i nie dają realnej szansy na wdrożenie wymaganych procedur oraz systemów raportowania.
Odroczenie to nie oznacza jednak, że temat ESG może zostać zepchnięty na dalszy plan. Wręcz przeciwnie – dodatkowy czas ma pozwolić firmom na dokładne przygotowanie się, zbudowanie odpowiednich zespołów, pozyskanie danych i wdrożenie systemów informatycznych niezbędnych do prawidłowego raportowania. Dla wielu spółek będzie to również szansa na przeszkolenie kadry zarządzającej oraz pracowników odpowiedzialnych za sprawozdawczość, aby w momencie wejścia przepisów w życie spełniały one wszystkie wymogi jakościowe i formalne.
Konsekwencje dla firm
Odroczenie obowiązku sprawozdawczości ESG niesie ze sobą istotne konsekwencje dla dużych, średnich i małych przedsiębiorstw objętych nowymi przepisami. Choć na pierwszy rzut oka przesunięcie terminów może być odebrane jako „ulga” dla firm, w rzeczywistości jest to również zobowiązanie do odpowiedniego wykorzystania dodatkowego czasu.
Dla dużych jednostek z drugiej tury oznacza to, że zyskują one dwa lata na dostosowanie swoich struktur, procesów i systemów do wymogów ESG. W praktyce wiele z tych firm już teraz działa w środowisku, w którym raportowanie niefinansowe jest istotne z punktu widzenia inwestorów, kontrahentów czy opinii publicznej. Odroczenie daje im jednak szansę na poprawę jakości danych, dopracowanie metod pomiaru wskaźników ESG oraz wdrożenie narzędzi pozwalających na bardziej efektywne zbieranie i analizowanie informacji.
Dla małych i średnich emitentów papierów wartościowych (trzecia tura) dodatkowy czas jest jeszcze bardziej kluczowy. Te podmioty często dysponują znacznie mniejszymi zasobami kadrowymi i finansowymi niż duże korporacje, a jednocześnie będą musiały zmierzyć się z bardzo podobnymi wymaganiami raportowymi. Dwa lata odroczenia pozwolą im lepiej zrozumieć zakres obowiązków, skorzystać z doświadczeń większych firm, wdrożyć niezbędne procedury i przeszkolić odpowiedzialnych pracowników.
Wyzwania mimo odroczenia:
Warto podkreślić, że samo odroczenie nie oznacza, że firmy mogą całkowicie odłożyć przygotowania do ESG na później. Wręcz przeciwnie – dla przedsiębiorstw, które do tej pory nie zajmowały się tematyką zrównoważonego rozwoju, to ostatni moment, by rozpocząć działania przygotowawcze. Będzie to wymagało:
- przeglądu polityk wewnętrznych pod kątem kryteriów ESG,
- dostosowania systemów IT do gromadzenia wymaganych danych,
- rozpoczęcia dialogu z interesariuszami, którzy będą oczekiwali wysokiej jakości raportów,
- a także współpracy z audytorami i ekspertami branżowymi, którzy pomogą w prawidłowym wdrożeniu wymogów.
Korzyści z dodatkowego czasu:
Firmy, które dobrze wykorzystają odroczenie, mogą zyskać przewagę konkurencyjną. Lepsze przygotowanie do raportowania ESG nie tylko zmniejszy ryzyko błędów i sankcji w przyszłości, ale również poprawi wizerunek organizacji w oczach inwestorów, klientów i partnerów biznesowych. ESG staje się bowiem nie tylko obowiązkiem prawnym, ale też coraz ważniejszym elementem strategii biznesowej, który może wpływać na dostęp do kapitału, warunki finansowania czy decyzje zakupowe klientów.
Stanowisko Ministerstwa Finansów
Ministerstwo Finansów, odpowiadając na potrzeby rynku, podkreśla, że decyzja o odroczeniu obowiązku sprawozdawczości ESG nie wynika z chęci opóźnienia reformy, ale z pragmatycznego podejścia do jej wdrożenia. Resort zdaje sobie sprawę, że wiele polskich przedsiębiorstw — szczególnie tych z segmentu MŚP — potrzebuje więcej czasu, aby spełnić wszystkie wymogi związane z nowymi regulacjami.
W swoich komunikatach Ministerstwo Finansów argumentuje, że kluczowe jest nie tylko wprowadzenie przepisów zgodnie z dyrektywą UE, ale również zapewnienie ich realnej wykonalności. Resort podkreśla, że niewystarczające przygotowanie firm mogłoby prowadzić do problemów organizacyjnych, zwiększonego ryzyka błędów w raportach, a także znacznych kosztów dla przedsiębiorstw, które musiałyby działać pod presją czasu.
Ministerstwo zwraca także uwagę, że wdrożenie sprawozdawczości ESG to proces wieloetapowy, który obejmuje zarówno dostosowanie systemów informatycznych, jak i rozwój kompetencji pracowników oraz zmiany w kulturze organizacyjnej firm. Dodatkowe dwa lata mają umożliwić przedsiębiorstwom stopniowe wprowadzanie zmian, testowanie nowych rozwiązań oraz korzystanie ze wsparcia zewnętrznych ekspertów i audytorów.
Co ważne, resort finansów zapewnia, że w tym czasie będzie kontynuował prace nad szczegółowymi wytycznymi oraz prowadził dialog z przedstawicielami biznesu, organizacji branżowych i firm audytorskich. Celem jest opracowanie praktycznych narzędzi i wskazówek, które pomogą firmom lepiej zrozumieć zakres nowych obowiązków i skutecznie się do nich przygotować. Ministerstwo zapowiada również działania edukacyjne i informacyjne, aby podnieść świadomość na temat znaczenia ESG i jego wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstw w Polsce.
Co dalej?
Po ogłoszeniu planu odroczenia obowiązku raportowania ESG Ministerstwo Finansów przedstawi harmonogram dalszych prac legislacyjnych. Obecnie trwa etap przygotowywania projektów ustaw, które mają wprowadzić zmiany do krajowego prawa – zgodnie z unijnymi wymogami, ale z uwzględnieniem przesuniętych terminów. Projekty ustaw przejdą proces konsultacji publicznych, w ramach których swoje uwagi będą mogły zgłaszać organizacje branżowe, firmy, audytorzy oraz inni interesariusze. Następnie ustawy trafią pod obrady rządu i do parlamentu, a po ich uchwaleniu zostaną opublikowane wraz z terminami wejścia w życie.
Zgodnie z obecnymi założeniami, nowe przepisy mają być gotowe na długo przed faktycznym rozpoczęciem obowiązku raportowania ESG przez jednostki objęte odroczeniem. Dzięki temu firmy będą miały czas na:
- szczegółowe zapoznanie się z nowymi regulacjami,
- przygotowanie wewnętrznych procedur i narzędzi,
- wdrożenie odpowiednich systemów IT,
- przeprowadzenie szkoleń dla kadry odpowiedzialnej za raportowanie,
- nawiązanie współpracy z ekspertami i audytorami.
Dla przedsiębiorstw oznacza to konieczność ścisłego śledzenia postępów prac legislacyjnych i wczesnego podejmowania działań przygotowawczych — mimo formalnego przesunięcia obowiązków. Ważne będzie również monitorowanie działań edukacyjnych i informacyjnych prowadzonych przez Ministerstwo Finansów, które mają wspierać rynek w przechodzeniu do nowego modelu sprawozdawczości.
Najbliższe miesiące przyniosą więc nie tylko decyzje formalne, ale także praktyczne przygotowania. Przedsiębiorstwa, które dobrze wykorzystają ten czas, będą w stanie sprawnie i bezproblemowo wejść w nowe realia regulacyjne, unikając niepotrzebnych kosztów, stresu organizacyjnego oraz ryzyka reputacyjnego.
Planowane przez Ministerstwo Finansów zmiany w zakresie sprawozdawczości ESG są odpowiedzią na rosnące wymagania regulacyjne płynące z Unii Europejskiej, ale także na realne potrzeby polskich przedsiębiorstw. Odroczenie obowiązku raportowania o dwa lata dla dużych jednostek z drugiej tury oraz dla małych i średnich emitentów papierów wartościowych daje firmom cenny czas na przygotowanie się do nowych wyzwań.
Warto jednak pamiętać, że ESG to nie tylko formalność czy kolejny wymóg prawny, ale ważny element budowania nowoczesnej, odpowiedzialnej i zrównoważonej strategii biznesowej. Firmy, które potraktują okres odroczenia jako okazję do realnych działań – dostosowania procedur, wzmocnienia zespołów i przemyślenia swojego wpływu na środowisko i społeczeństwo – mogą zyskać przewagę konkurencyjną i poprawić swój wizerunek w oczach inwestorów, klientów oraz partnerów.
Dla rynku finansowego, inwestorów i regulatorów raportowanie ESG staje się coraz ważniejszym źródłem informacji o kondycji i wiarygodności firm. Dlatego mimo przesunięcia terminów, przedsiębiorstwa już teraz powinny traktować ESG jako istotny element swojej działalności – nie tylko z perspektywy zgodności z prawem, ale też z myślą o długoterminowym rozwoju, ryzykach i szansach, jakie niesie ze sobą transformacja gospodarki w stronę zrównoważonego rozwoju.
Autor: Bruno Antoni Ewertyński
Korekta: ChatGPT
Grafkia: Pixabay.com